Bu çalışmada, psikiyatrik bozukluğu nedeniyle ilaç tedavisi alan yetişkin hastaların (yaş; 40.5412.82 yıl) vücut ağırlığı, bileşimi ve kan biyokimyasında oluşan bazı değişikliklerin, psikiyatrik tedavi almayan yetişkinlerle (yaş; 38.6112.70 yıl) karşılaştırılması; psikiyatrik ilaç tedavilerinin yol açabileceği endokrin-metabolik ve kardiovasküler bozuklukların ortaya çıkartılması ve ilgili birimlerle işbirliğinin sağlanmasında diyetisyenin etkinliğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Çalışma grubunda toplam 128 (111 kadın, 17 erkek), kontrol grubunda ise bilinen herhangi bir endokrin-metabolik veya psikiyatrik bozukluğu ve ilaç kullanma öyküsü olmayan 347 (312 kadın, 35 erkek) kişi incelenmiştir. Başlangıçta bütün hastaların antropometrik ölçümleri (boy, kilo, bel ve kalça çevresi), Bioelectrical Impedance Analyzer ile vücut analizleri ve bazı biyokimyasal testler (açlık kan glukozu (AKŞ), insülin, HbA1C, Trigliserid, total kolesterol, HDL, LDL, kan sayımı, B12 vitamini, folat, çinko, CRP, homosistein (HOM), kortizol, fibrinojen, ürik asit, TSH) için kan örnekleri alınmıştır. Verilerin istatistiksel analizi SPSS for windows 10.0 programında Mann Whitney U, pearson korelasyon, multi regresyon analizi ve student t testleri ile yapılmıştır.
Hastaların ortalama psikiyatrik ilaçlarla tedavi süresi 5.295.99 yıl, bu sürede ortalama ağırlık artışı 12.056.80 kg bulunmuştur. Hastaların çoğunluğu birden fazla çeşit ilaç kullanmakta olup bunların dağılımı %71.9 antidepressant, %31.3 antipsikotik, %25.0 duygu-durum düzenleyiciler ve %10.9 anksiyolitikler şeklindedir.
Çalışma grubunda yer alan hastaların ortalama vücut ağırlığı, BKİ, bel ve kalça çevresi ölçümleri ile vücut yağ yüzdeleri kontrol grubundan anlamlı olarak daha yüksektir. Ayrıca, kanda glikoz, insülin, trigliserid, TSH, fibrinojen düzeyleri ilaç kullananlarda anlamlı olarak daha yüksek; total protein, albumin, çinko ve folat düzeyleri anlamlı olarak daha düşük saptanmıştır.
Her iki grupta yer alan vakalar BKI’ne göre kendi içinde normal, fazla kilolu ve obez olarak gruplandırıldığında; BKI arttıkça bel ve kalça çevresi, vücut yağ yüzdesi, kan insülin, HbA1C düzeyleri anlamlı olarak her iki grupta da artarken, HDL kolesterol düzeyleri anlamlı olarak azalmıştır. İlaç kullananlarda tedavi süresi kilo, bel ve kalça çevresi, vücut yağ yüzdesi, kanda insülin, TSH ve HOM düzeyleri ile anlamlı pozitif; albumin düzeyi ile anlamlı negatif korelasyon göstermiştir.
Ayrıca, ilaç kullananlarda kilo artışı, bel ve kalça çevresi; vücut yağ yüzdesi; kan insülin, trigliserid ve TSH düzeyleri ile anlamlı pozitif; vücut suyu, yağsız vücut kütlesi ve kan folat düzeyi ile anlamlı negatif korelasyon göstermiştir. Multipl regresyon analizinde BKI sadece kan şekeri ve insülin düzeyleri ile anlamlı pozitif ilişki gösterirken; bel çevresi kan şekeri, insülin ve trigliserid düzeyleri ile anlamlı pozitif, HDL ile anlamlı negatif ilişki gösterdiği saptanmıştır.
Çalışmanın sonuçları, psikiyatrik ilaçlarla tedavi edilen hastaların obezite ile birlikte, metabolik ve kardiyovasküler hastalıklar yönünden de riskli olduğunu doğrular niteliktedir. Kardiometabolik risklerin tahmin edilmesinde ilgili biyokimyasal parametrelerin ölçümü ile birlikte bel çevresinin ölçülmesinin, BKI’nden daha duyarlı olduğu belirlenmiştir.
Gerek psikiyatrik bozuklukların doğasının ve gerekse tedavide kullanılacak ilaçların bireyi pek çok metabolik ve kardiovasküler bozukluklara da yatkın kılabilmesi nedeniyle, psikiyatrik farmakoterapi alması gereken hastaların endokrin, metabolizma ve beslenme yönlerinden de değerlendirme ve takiplerinin yapılacağı bir ekip tarafından izlenmesinin yararlı olacağı sonucuna varılmıştır. Ekipte yer alacak özellikle endokrin-metabolizma ve psikiyatri alanlarında tıbbi beslenme tedavileri konusunda bilgili ve deneyimli, psikiyatrik bozukluğu olan hastalarla iletişim konusunda yetenekli bir diyetisyenin ilgili birimlerle işbirliğinin sağlanmasında köprü vazifesi yapabileceği gösterilmiştir.

Psikiyatrik farmakoterapiler Obezite Hiperinsülinizm Bel çevresi