Amaç: Bir şiir (güfte) ile uygun bir müziğin (beste) ahenkle bir araya gelmesiyle şarkı oluşur. Türk müziğinde “makamlar” ve “usuller” olarak adlandırılan birçok farklı müzikal ölçü dizisi bulunmaktadır. Sağlık, hastalık ve hekimle ilişkili kavramlara kültürel ürünlerden şarkı sözlerinde sıkça karşılaşılmaktadır. Bu çalışmada hekim ve sağlıkla ilgili şarkılarda geçen “yara” ve “merhem” kavramları ve şarkılarda kullanım sıklığı açısından “makamlar” ve “usuller” özelinde hastalık-tedavi-kültür ilişkisinin ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır.

Materyal ve Metot: Çalışma tanımlayıcı nitelikte bir araştırmadır. “Türkülerdeki Hekimlik ve Sağlıkla İlgili Türküler” kitabında yer alan, içerisinde “yara” ve/ veya “merhem” sözcüklerinin geçtiği şarkılar doküman analizi yöntemiyle incelenmiştir.

Bulgular: Şarkılarda geçen “yara/yare” sözcüklerinin birçok anlamda kullanılmakla birlikte en çok “aşk acısı” anlamında kullanıldığı ve “merhem” sözcüğünün kullanımı ile dert-derman ilişkisinin kurulduğu saptanmıştır. İncelenen eserlerin en çok “hicaz” makamı ile ve “düyek” usulü ile icra edildiği tespit edilmiştir.

Tartışma ve Sonuç: Aşka bağlı meydana gelen ruhsal olumsuzlukları nitelemek için “yara” ve “merhem” kavramlarının kullanılmasının nedeni dermatolojik lezyonlardan olan “yara”nın insanları psikolojik ve sosyal açıdan etkilediği ve tedavisinin ağırlıklı olarak “merhem” ile yapıldığı gerçeğine dayanmaktadır. Şarkıların daha çok hicaz makamı ile söylenmesi, bu makamın insanda yarattığı etki ile yara ve merhem kavramlarının “aşk acısı” anlamında kullanılması arasında bir ilişki kurulabilir. Anadolu insanının aşka olan hürmetinin insana alçakgönüllülük verdiği düşünülen hicaz makamının “aşk” derdine düşmüş kişide oluşan “yara”yı iyileştirebilmek için tevazu duygusunu geliştiren bir terapi uygulaması olarak kendisini göstermiş olabilir.

Şarkı Tıp Kültür Yara Merhem